Пасля заканчэння Глыбачанскай сярэдняй школы Ушацкага раёна С. Законнікаў паступіў і ў 1969 годзе закончыў філалагічны факультэт БДУ. Працаваў выкладчыкам беларускай мовы і літаратуры, арганізатарам пазакласнай і пазашкольнай работы Клетнаўскай сярэдняй школы Мінскай вобласці. У 1970-1971 гг. – сакратар Ушацкага райкама камсамола. У 1975-1978 – загадчык аддзела сельскай моладзі рэдакцыі газеты “Чырвоная змена”, карэспандэнт аддзела літаратуры і мастацтва рэдакцыі газеты “Звязда”. З 1978 – інструктар, у 1979-1986 гг. – загадчык сектара мастацкай літаратуры аддзела культуры ЦК КПБ.

Узначальваў Беларускае аддзяленне фонда славянскай пісьменнасці, быў прэзідэнтам Беларускага камітэта бороны міру, членам Савета беларускага фонда культуры. Доўгі час узначальваў рэдакцыйны калектыў часопіса “Полымя” (1986–2002). Сябра Беларускага ПЭН-цэнтра (1989). З 1990 – член Рады Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Узнагароджаны ордэнам “Знак Пашаны”, медалём, ордэнам Украіны “За заслугі” III ступені (2006), Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР. Лаўрэат літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова (1982) за зборнік паэзіі “Пакуль жыве мая бяроза”, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Янкі Купалы (1992) за кнігу “Заклінанне”. У Польшчы ён узнагароджаны Міжнароднай літаратурнай прэміяй імя Вітольда Гулевіча (1996) за кнігу “Чорны конь Апакаліпсісу”. У дыпломе падкрэслена значнасць чарнобыльскіх паэм, якія “адлюстроўваюць драматычныя праблемы сучаснасці”. На Украіне С. Законнікаву прысуджана Міжнародная літаратурная прэмія імя Рыгора Скаварады за цыкл вершаў “Жыві, Украіна!” (1997).

Свой паэтычны дэбют Сяргей Законнікаў пачынаў з вершаў у “Віцебскім рабочым” (1963) і калектыўным зборніку “Рунь” (1970).

Станаўленне і развіццё творчай асобы С. Законнікава адбывалася інтэнсіўна, вельмі плённа. У 70–80-я гг. выйшлі яго зборнікі “Бяседа” (1973), “Устань да сонца” (1976), “Пакуль жыве мая бяроза” (1981), “Вера, надзея, любоў” (1983), “Прысак часу” (1986), “Сутнасць”, “Вечная далеч” (1987). Адзначаны яркай самабытнасцю талент і палкая грамадзянская пазіцыя неўзабаве вылучаюць паэта ў лідэры свайго пакалення.

Паэтычную творчасць Сяргея Законнікава можна ўмоўна падзяліць на дзве часткі, і гэтае размежаванне абумоўлена такой трагічна-знакавай падзеяй сярэдзіны 80-х гг., як Чарнобыль. З паэзіі С. Законнікава 70-80-х гг. перад намі паўстае дачарнобыльская Беларусь – сялянская, вясковая, з прыгожымі краявідамі, спрадвечнай уладкаванасцю народнага побыту. Тая Беларусь застанецца ў вершах паэта ідэалам красы, натуральнай прыроднай чысціні, духоўнай моцы і трываласці. Зусім іншая карціна нацыянальнага свету вымалёўваецца з паэзіі С. Законнікава пасля 1986 года. Адбыўся разлом часу і эпохі, адыходзілі ў нябыт стэрэатыпы і фальшывыя ідэалы, мяняліся погляды і ўяўленні. Для С. Законнікава новы этап творчасці пачаўся на хвалі грамадскай перабудовы 80-х гг., пасля Чарнобыльскай трагедыі. Пра шматбаковае і ўдумлівае асэнсаванне паэтам сучаснасці засведчылі такія яго кнігі, як зборнікі вершаў “Заклінанне” (1991), “Святая воля” (1993), публіцыстычныя творы “Беларускае сердца” (1993), падарожныя нарысы “Вячэра пад райскім дрэвам” (1993).

Беларусь часу вялікай нацыянальнай катастрофы паўстае з паэмы “Чорная быль” (1989), якая мела прыкметны грамадскі рэзананс. Твор закрануў чытачоў сваёй смелай і мужнай праўдзівасцю, сацыяльнай крытычнасцю, гуманістычнай скіраванасцю думкі, дакладным разуменнем галоўнага, сутнаснага ў сучасным жыцці. Паглыбленае філасофскае асэнсаванне трагедыі С. Законнікаў працягнуў у паэме “Зязюля” (1996), вершаваных і публіцыстычных творах.

У кнігах “У вочы вечнасці гляджу” (2000), “Лістам дарога запала” (2000), “Гэта мы” (2007) Сяргей Законнікаў працягвае свой паэтычны роздум пра лёс бацькаўшчыны, вечныя ідэалы і каштоўнасці.

У паэтычным свеце Сяргея Законнікава кантрастуюць радасць і смутак, светлае і чорнае, чыстае і бруднае, высокае і нікчэмнае…У сваіх думках і разважаннях ён скіраваны да чалавека, яго свядомасці і духу.